Enflasyon Nedir? Enflasyon Yükselirse Ne Olur? (Örneklerle)

Enflasyon kavramı, günlük hayatta dahi konuşulan konulardan birisi haline gelmiştir. Günümüzde en önemli makro iktisat terimlerinden birisi haline gelen bu kavramı, yazımızda tüm detaylarıyla inceleyeceğiz.

Yazımızda enflasyon nedir, türleri nelerdir, enflasyon yükselirse ne olur vb. birçok sorunun cevabını sizlerle paylaşacağız.

Enflasyon, sadece iktisatçıların dile getirdiği bir konu olmamalıdır. Gerek hane halkı gerekse yatırımcıların enflasyon kavramını çok iyi irdelemesi, bilmesi ve iktisadi bir karar alırken bu konu ile ilgili çeşitli göstergeleri göz önünde bulundurması büyük önem arz etmektedir.

Şimdi dilerseniz, konuya dair bilinmeyenleri tüm çıplaklığıyla anlatmaya başlayalım.

Enflasyon nedir?

Enflasyon, fiyatların genel olarak ve sürekli artışı anlamına gelmektedir. Enflasyonda fiyatlar genel olarak sürekli bir biçimde artma eğilimindedir.

Enflasyonda ya bir veya birden fazla malın fiyatı sürekli artmakta ya da genel olarak malların fiyatları yükselmektedir.

Ülkemizde enflasyonu iki endeks ile hesaplamak mümkündür.

ÜFE, üretici fiyatları üzerinden hesaplanır. TÜFE ise tüketici fiyatları olan nihai fiyatlar üzerinden hesaplanmaktadır. Ancak daha çok TÜFE üzerinden enflasyonun dikkate alındığını ifade edebilirim. Çünkü TÜFE, daha çok tüketiciyi kapsamakta ve ilgilendirmektedir.

Enflasyonun nedenleri nelerdir?

Enflasyonun iki nedenle oluştuğunu sizlere söyleyebilirim. Bu nedenlerden ilki toplam talep fazlasıdır. Yani talep enflasyonudur. İkincisi ise üretim maliyetlerinin artmasıdır. Yani maliyet enflasyonudur. Enflasyonun bu iki nedenden ötürü oluştuğunu ifade edebiliriz.

Talep enflasyonu

İlk olarak talep enflasyonu konusu irdelemek istiyorum.

Talep enflasyonunda toplam talep, toplam arzdan fazla olmaktadır. Bir nevi arz, talebi karşılayamayınca fiyatlar yükselmektedir. Peki ama talep söz konusu ise niçin daha çok üretim gerçekleştirerek arz yeterince sağlanmaz ki?

Öncelikle neden arzın talebi karşılayamamasının nedenlerinden bahsetmek istiyorum sizlere.

• Talep, bir anda artabilir. Bu durumda, üretim bu hızla artmayınca piyasada toplam talep fazlası oluşabilir. Bu durumda, fiyatlar yükselecek ve enflasyonist etki oluşacaktır.
• Eğer ihracat çok fazla olursa ulusal ekonomide talep karşılanamayabilir. Bu da fiyatların yükselmesine neden olacaktır.
• Arz, üretime bağlıdır. Üretimde herhangi bir sorun yaşanırsa arz durumu olumsuz etkilenir ve talep, toplam arzdan daha fazla olur. Bu durumda da fiyatlar yükselecektir.

Maliyet enflasyonu

Üretim maliyetleri artması sonucu maliyet enflasyonu oluşur. Bunun birçok sebebi söz konusu olabilir. Şimdi dilerseniz, maliyet enflasyonunun nedenlerine bir göz atalım.

• Ücretler artınca üretim maliyetleri de artmaktadır. Bu da enflasyonist bir etki oluşturur. Örneğin, asgari ücretin oldukça yüksek bir şekilde artırılması buna örnek verilebilir.
• En önemli maliyet enflasyonu nedenlerinden birisi de ülke parasının yabancı para birimlerine karşı değer kaybetmesidir. Bu durumda, ithal mallar pahalanacaktır. Bu da maliyetlere doğrudan etki edecektir. Ülkemizde enflasyonun bu denli yüksek olmasının temel nedeni budur.

• Bazı üretim girdilerinin fiyatı artabilir. Bu da enflasyonun yükselmesine neden olur. Örneğin, petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki artış doğrudan üretim maliyetlerini artıracak ve malların fiyatlarına yansıyacaktır.

Enflasyon çeşitleri ve türleri nelerdir?

Enflasyonun çeşitlerine bakacak olursak birkaç enflasyon türünü sizinle paylaşmak isterim. Burada türleri,  oranının düşüklüğü ve yükseliği kriterlerini baz alarak belirledim. Şimdi dilerseniz, bu türlere bir göz atalım.

Sürünen enflasyon

Çok düşük oranı işaret etmektedir. Bu türde enflasyonun oranı oldukça düşük olup geleceğe yönelik herhangi bir enflasyonist beklenti söz konusu olmamaktadır. Ekonomiyi canlı tutmak açısından bu türün oldukça faydalı olduğunu düşünebiliriz.

Bu türde oran, %0,1 ile %1 aralığındadır.

Düşük enflasyon

Bu türde oran %1,1 le %3 arasındadır. Gelecekte kalıcı bir enflasyonu işaret etmez. Ancak %3’e doğru yaklaşma eğiliminde dikkatli olmak gerekir. Üretim ve yatırımı teşvik eder. Bu türde yatırım ortamının oldukça uygun olduğunu söyleyebiliriz. Ekonomide canlılığa neden olur.

Orta enflasyon

Bu türde oran %3,1 ile %8 arasındadır. Artık bu türde gelecekte enflasyonist beklentiler artmaktadır. Ekonomilerde yaygın görülmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde fazlasıyla rastlanabilir. Bu enflasyonist etkiler, yüksek enflasyona da sebebiyet verebilir. Bu nedenle, sıkı para politikaları önerilmektedir.

Yüksek enflasyon

Bu türde oran %8 ile %15 arasındadır. Bu oran yüksek olarak kabul edilmektedir. Ekonomiye zarar verir ve bu oranın düşürülmesine yönelik tedbirlerin alınması gerektiğini söylememiz gerekir.

Çok yüksek enflasyon

%15 ve üzerindedir. Ekonomiler için büyük bir tehlikedir. Bu oranı düşürebilmek adına önemli ve kritik adımların atılması gerekmektedir. Kamu harcamaların azaltılması, ücretlerin dondurulması vb. tedbirler alınarak büyük fedakarlıkların gösterilmesi gerekir.

Hiper enflasyon

Aylık oran %50 üzerini gösterdiğinde artık o ekonomide hiper enflasyonist etki vardır. Son derece sıkıntılı bir ekonomiyi ifade eder. Düşürebilmek adına çok büyük fedakarlıkların yapılması gerekmektedir. İktidar değişikliğine kadar ülkeyi götürebilir.

Peki ama dünya ülkelerinde enflasyonun durumu nedir? Bu soruya cevap olarak aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz. Bu tablo temsilidir, güncel değildir.

Enflasyon yükselirse ne olur?

Öncelikle şu yüksek enflasyonun olumsuz bir konu olduğunu ifade etmek gerekiyor. Enflasyon yükselirse ne olur sorusunun cevabı da olumsuz bir durumu bize gösterecektir.

Çünkü bu oran yükselirse paranın satın alma gücünün azalacağını ifade edebiliriz. Bu da yaşam maliyetlerini doğrudan olumsuz etkileyecektir.

Bir örnekle açıklamak gerekirse,

Elimizde 100 TL olduğunu varsayalım.

Bu 100 TL ile 2024 yılında 10 kilo elma alabileceğimizi söyleyelim.

Bu durumda elmanın kilosunun 10 TL olduğunu anlayabiliriz.

2024 yılında ise 1 kilo elmanın fiyatının 20 TL olduğunu varsayalım.

Sonuç olarak, 2025 yılı itibariyle 100 TL ile ancak 5 kilo elma alabiliriz.

Tek bir mal ile enflasyonu açıklamak mümkün değildir. Sadece bir örnekle konuyu izah etmek istedim.

Enflasyonun yükselmesi neticesinde aynı birim para ile daha az ürün ve mal satın alınır. Bu da yaşam maliyetlerinin artması anlamına gelmektedir.

Enflasyonun yüksek olması, ulusal para birimine karşı olan güveni zedeler. Bu da farklı döviz türlerine kaçışa zemin hazırlar.

Yine enflasyonun gelecekle ilgili tahminlerde belirsizliğe yol açtığını da ifade edebiliriz. Çünkü enflasyonun yüksek olduğu bir ekonomide genel fiyatlar seviyesini takip etmek zorlaşır. Üretici fiyatları belirlerken oldukça zorlanır ve tüketiciler de fiyatları takip edemez duruma gelir.

En önemli sonuçlardan birisi de enflasyonun yükselmesi durumunda bankalar, daha yüksek faiz oranları ile kredi vermeye başlar. Kredi maliyetleri artar. Bu da yatırım kararlarını olumsuz bir şekilde etkiler.

Ayrıca enflasyonun yükselmesi sonucunda düşük gelirli kesimin alım gücü olumsuz etkilenir. Gelir dağılımı daha da adaletsiz bir hal alır.